Zagadnienia intertemporalne zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności oraz kary łącznej w perspektywie zmian Kodeksu karnego dokonanych wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 17 lipca 2013 r. (SK 9/10) oraz ustawą nowelizującą z 20 lutego 2015 r.

Autorzy: Agnieszka Barczak-Oplustil, Włodzimierz Wróbel
Data publikacji: 13 kwietnia 2015
Pozycja w wydaniu internetowym: 1/2015

W artykule zostały sformułowane m.in. następujące tezy:
1) Rozdział IX k.k. w brzmieniu po nowelizacji Kodeksu karnego ustawą z 20 lutego 2015 r. nigdy nie znajdzie zastosowania (w zakresie kary łącznej) nawet w przypadku orzekania po 1 lipca 2015 r., jeżeli miałoby dojść do wydania wyroku łącznego wyłącznie w zakresie kar orzeczonych prawomocnie przed 1 lipca 2015 r. Z istoty rzeczy kary te muszą dotyczyć przestępstw popełnionych przed tą datą.
2) Jeżeli choć jedna z kar, których łączenie jest rozważane, została orzeczona po 30 czerwca 2015 r., zastosowanie mogą mieć przepisy o karze łącznej w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą, jak również przepisy dotyczące kary łącznej w dotychczasowym brzmieniu, o ile będą względniejsze dla sprawcy. W takim wypadku sąd dokonuje wyboru reżimu prawnego na podstawie art. 4 § 1 k.k.
3) Stosowanie poprzednio obowiązujących przepisów o karze łącznej (a więc w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015 r.) wykluczone jest dopiero wówczas, gdy wszystkie przestępstwa, za które orzeczono kary podlegające łączeniu, zostały popełnione po 30 czerwca 2015 r.
4) W przypadku, gdy po 30 czerwca 2015 r. dojdzie do zarządzenia wykonania kary orzeczonej za przestępstwo popełnione przed tym dniem, maksymalną granicę kary łącznej orzekanej na podstawie znowelizowanych regulacji rozdziału IX k.k. powinno się wyznaczyć z uwzględnieniem przelicznika, o którym mowa w art. 89 § 1b k.k. zastosowanego do podlegającej łączeniu kary orzeczonej pierwotnie z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Streszczenie: W artykule autorzy przedstawiają szereg argumentów przemawiających za tym, że po dniu wejścia w życie wyroku TK z dnia 17 lipca 2013 r. art. 75 § 1 k.k. utracił swoją moc obowiązującą w całości, a nie tylko w zakresie, w jakim został uznany za niekonstytucyjny. Zastanawiają się także nad tym, czy po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej, która wprowadziła z powrotem do k.k. instytucje obligatoryjnego zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej będzie możliwe – ze względu na brzmienie art. 4 § 1 k.k. – zastosowanie ustawy poprzednio obowiązującej i w konsekwencji rezygnacja z odwieszenia kary. W tym kontekście pojawia się – także w perspektywie intertemporalnej – pytanie o możliwość lub konieczność wymierzenia kary łącznej; na gruncie znowelizowanego k.k. kara warunkowo zawieszona podlega bowiem łączeniu z karą orzeczoną za przestępstwo popełnione w okresie próby. Autorzy omawiają problemy, jakie pojawiają się przy wymiarze kary łącznej, a które wynikają z braku synchronizacji postępowania w sprawie zarządzenia wykonania kary i kary łącznej. W konkluzji dochodzą do wniosku, że o tym czy przy łączeniu kary będzie możliwe zastosowanie przelicznika z art. 89 § 1b k.k. decydować będzie przypadek. Aby temu zapobiec, autorzy proponują przyjęcie funkcjonalnej dyrektywy wymiaru kary łącznej, zgodnie z którą w przypadku łączenia kary orzeczonej w wyroku skazującym jako kara warunkowo zawieszona i kary popełnionej w okresie próby kara łączna nie powinna przekraczać granicy, jaką wyznaczałaby suma kar ustalona z zastosowaniem przelicznika z art. 89 § 1b k.k.

dr Agnieszka Barczak-Oplustil – adiunkt w Katedrze Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracownik Trybunału Konstytucyjnego
dr hab. Włodzimierz Wróbel, prof. UJ – kierownik Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego, sędzia Sądu Najwyższego, członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego